Tarihe ışık tutan yeni bir buluntu!
Şanlıurfa'nın Sayburç bölgesinde devam eden arkeolojik kazılarda, bölgenin Neolitik döneme ait önemli sırlarını açığa çıkaran heyecan verici bir keşfe imza atıldı. Kazı ekibi, daha önce bulunan bir dikilitaşın kaidesinde (alt taşı), son derece iyi korunmuş bir insan yüzü figürü tespit etti.
Sayburç’ta çıkan bu figürün, bölgenin en ünlü Neolitik yerleşimi olan Göbeklitepe'deki "T" şeklindeki dikilitaşlarla benzerlik gösteren bir yapıya ait olduğu düşünülüyor. Ancak Sayburç'taki kaide üzerindeki yüz betimlemesi, dönemin sanatı ve inanç sistemi hakkında eşsiz ve doğrudan bir kanıt sunuyor.
Bu figürün bir tanrıyı, ataları veya topluluk içinde önemli bir kişiyi temsil edip etmediği, ileride yapılacak detaylı çalışmalarla netleşecek.Arkeologlar, bu tür doğrudan insan betimlemelerinin Neolitik dönemin ilk evrelerinde nadir olduğunu belirtiyor. Kazı çalışmalarını yürüten ekip, buluntunun korunması ve bilimsel incelemelerinin hızlandırılması için gerekli önlemleri aldıklarını bildirdi. Sayburç, bu son keşifle birlikte, Güneydoğu Anadolu'nun dünya arkeoloji haritasındaki yerini bir kez daha sağlamlaştırmış oldu.
Sayburç nerede
Sayburç, Doğu Torosların güney eteklerinde, dağlık topografyanın geniş düzlüklere kavuştuğu eşik bölgesinde, Harran Ovası’nı çevreleyen platonun üzerinde yer almaktadır. Fırat Nehri’nin 60 km kadar doğusunda bulunan yerleşme, Şanlıurfa kent merkezinin 20 km kadar güneybatısındadır.
Sayburç, Şanlıurfa platosundaki diğer çağdaşları gibi Eosen kökenli kireçtaşı tepelerin üstünde yer almaktadır (Resim 1). Neolitik yerleşme biri kuzeyde görece yüksek diğeri güneyde alçak iki tepe üzerinde gelişmiştir (Resim 2). Batıda diğerlerinden ayrı üçüncü bir tepe daha söz konusudur; Neolitik kalıntıların bulunmadığı bu tepede Roma Döneminde açılan taş ocakları, mağaralar ve sarnıçlar bulunmaktadır. Esas Roma yerleşmesi ise kuzeydeki Neolitik dolgunun üzerinde gelişmiştir. Roma ile ilişkili unsurlara yerleşmenin kuzeydoğusundaki tepenin üzerinde de rastlanmaktadır.
Araştırma Tarihçesi
Sayburç 2020 yılında, burada bulunan Roma kalıntıları nedeniyle II. Derece Arkeolojik Sit Alanı ilan edilmiştir. Buradaki Neolitik kalıntılar, 2021 yılı Mayıs ayında Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ile proje üyelerinin köye yaptığı bir ziyaret sırasında, bahçe duvarlarında kullanılan dikilitaşların fark edilmesi üzerine ayrıntılı tespit çalışmalarında saptanmıştır. Bu keşifle başlayan arkeolojik araştırmalar, 2021 yılından bu yana Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi - Taş Tepeler kapsamında, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve İstanbul Üniversitesi Tarihöncesi Arkeolojisi Anabilim Dalı ortak projesi olarak sürdürülmektedir.
Arkeolojik Araştırmalar
Sayburç yerleşmesindeki çalışmalar kuzey ve güney olmak üzere iki kesimde sürdürülmektedir. Kuzey alandaki en dikkat çekici kalıntı ana kayaya oyulu yaklaşık 14 m çapında yuvarlak planlı bir yapıdır. Yapının doğrudan ana kaya üzerine inşa edilen taş duvarı vardır. Tabanı ise ana kayanın oyulması suretiyle yapılmıştır. Bölgedeki diğer özel yapılarda olduğu gibi burada da duvar boyunca uzanan, yine ana kayadan şekillendirilmiş bir seki bulunmaktadır. Kuzeyde sekinin mekân içine bakan yüzüne ise kabartmalar işlenmiştir. Seki üstünde düzensiz aralıklarla yerleştirilen sığ dikilitaş yuvarları ile dörtgen biçimli düzeltilmiş yüzeyler ve oyuklar, sekinin görece küçük dikilitaşlarla bölümlendiğini işaret etmektedir. Bu yapının hemen doğusunda, yaklaşık 4-5 m çapında kısmen korunagelmiş bir başka yapı daha bulunmaktadır. Alanın daha güneydoğusu ise Roma Döneminde taş ocağı olarak kullanılmıştır.
